Yazar: Mert Kutay ÖZDEMİR
İlk yerleşim yerleri
Türkiye’nin tarihi, herkesin tarihidir. Bu olağanüstü topraklar, Anadolu, geziler sırasında medeniyetin beşiği olduğunu açıkça gösterir. Bu yazıda Anadolu Uygarlık Tarihi hakkında bilgi sahibi olacağız. Kazılardan elde edilen bulgular, Anadolu’nun bazı önemli antik medeniyetlerin doğduğu yer olduğunu ortaya koymaktadır. Dünyanın bilinen ilk yerleşim yeri MÖ 9600–9500 civarına tarihlenen Göbeklitepe, dünyanın şimdiye dek bilinen en eski tarihi yapısı olarak karşımıza çıkar. Çayönü M.Ö. 7000-4000’e, Konya yakınlarındaki Çatalhöyük’teki Neolitik bir şehir ise M.Ö. 6500’e kadar gitmektedir. İşte burada insan, duvarları ve evlerin ve ev ibadethanelerinin duvarlarını süsleyen duvar resimleri ve boyalı kabartma heykellerden birini yaratmıştır. Bu bölge, binlerce yıl boyunca Hititler, Frigler, Urartular, Likyalılar, İyonlar, Lidyalılar, Persler, Makedonyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar gibi dünyanın önemli medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır.
İlk Uygarlıklar
Anadolu Uygarlık Tarihi içerisinde yer alan önemli medeniyetler ve onların hakkında bilgilerden bahsedelim. Hititler, M.Ö. 1750’de Anadolu’da merkezi bir otorite tarafından yönetilen ilk devleti kurarak Anadolu’ya hükmetmeye başlamıştır. Hint-Avrupa kökenli Hititler, Kafkasya üzerinden Anadolu’ya gelmişlerdir ve bu büyük göçler, 3000 yılın sonlarına doğru başlamış ve muhtemelen 2000 yılın başlarına kadar devam etmiştir. Hititler, çağlarının iki süper gücünden biri olan bir federatif feodal devlet kurmuşlardır. Bir diğeri ise Mısır’dır. Anadolu’daki Hitit yerleşimlerinin etkileyici kalıntıları ve bu döneme ait ilginç insan eliyle yapılan eserler kazılarla ortaya çıkarılmıştır. Büyük bir koleksiyon, Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi‘nde sergilenmektedir. Bu imparatorluk, Anadolu’nun batı sahilindeki Troya ile çağdaştır.
Troyalıların gücü, M.Ö. 2000 yıl boyunca Balkanlardan gelen istilalara karşı bir karakol olmuş ve yaklaşık M.Ö. 1250’de Truva Savaşı ile sona ermiştir. İmparatorluğun aşılmaz kalesi ancak Ahşap At’ın kurnazca kullanılmasıyla fethedilebilmiştir. Arkeolojik kazılar, bu yerleşim yerinde şehir duvarlarının kalıntıları, ev temelleri, bir tapınak ve bir tiyatro da dahil olmak üzere dokuz ayrı yerleşim dönemini açığa çıkarmıştır. Efsanevi savaşı anan sembolik ahşap Truva atı, bu dönemsel savaşı anmaktadır. Troya’nın yıkılmasının ardından, Hitit İmparatorluğu M.Ö. 1240 civarında çöktü.
Frigler, Anadolu’nun bazı bölgelerini işgal etti, ancak ilk olarak M.Ö. 750 civarında bir politik varlık olarak sahneye çıktılar. Frigler İmparatorluğu’nu kuran Kral Midas, M.Ö. 700 civarında, bugünkü Ankara yakınlarındaki başkentleri Gordion’da faaliyete geçti. Frigler’den en önemli kalıntılar hala kazı altında olan Ankara yakınlarındaki Gordion’da bulunmuştur.
Özet
Batı Orta Anadolu’daki Likya, Lidya ve Karya medeniyetleri, M.Ö. 7. ve 6. yüzyıllarda Anadolu Uygarlık Tarihi açısından altın çağlarını yaşadılar. M.Ö. 700 civarında Ege bölgesinde bir devlet kuran Lidyalılar, tarihte bilinen ilk altın ve gümüş paraları ürettiler. Sardes (Manisa), başkentleri olarak M.Ö. 700 civarında bir devlet kuran Lidyalılar, tarihte bilinen ilk altın ve gümüş paraları ürettiler. Sardes’teki kazılarda bulunan en önemli mimari eserler arasında Artemis Tapınağı, restore edilmiş bir jimnastik salonu ve M.S. 3. yüzyıla ait bir sinagog yer alır. Likya başkenti Xantos, Anadolu Tarihi’nin en güzel kalıntılarından biridir.
Anadolu Uygarlık Tarihi, M.Ö. 546-334 arasında Persler tarafından işgal edildi, ardından Helenistik döneme (M.Ö. 330-30) girdi ve bölgeyi Büyük İskender’in fethetmesiyle başladı. Bu dönem boyunca Milet, Priene, Efes ve Teos, dünyanın en iyi şehirlerinden bazılarıydı ve bu dönemin Anadolu mimarisini büyük ölçüde etkiledi.
What's your reaction?
