Ziştovi Antlaşması

Yazar: Mert Kutay ÖZDEMİR

Paylaş

Ziştovi Antlaşması, 4 Ağustos 1791 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu’na bağlı Avusturya Arşidüklüğü arasında imzalanan tarihi bir barış anlaşmasıdır. Bu anlaşma, 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı ve 1787-1791 Osmanlı-Avusturya Savaşı’nı sona erdirmiştir.

11 Temmuz 1789’da Osmanlı İmparatorluğu, İsveç ile bir dostluk anlaşması imzalamıştı. Sultan III. Selim, Rusya ve Avusturya’nın kendileri için bir tehdit oluşturabileceğini düşünerek Prusya Kralı ile bir ittifak anlaşması yapmıştı (31 Ocak 1790). Ancak bu anlaşmalar yürürlüğe girmedi. Fransız İhtilali’nin (1789) ardından milliyetçi fikirlerin yayılması ve Fransa’nın giderek artan askeri tehdidi, Avusturya’nın Osmanlı İmparatorluğu ile önce Yergöğü Mütarekesi’ni (21 Eylül 1790) kabul etmesine neden oldu. Ardından sürdürülen barış müzakereleri sonucunda 4 Ağustos 1791 tarihinde bugünkü Bulgaristan’ın kuzeyinde bulunan Ziştovi şehrinde Ziştovi Barış Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma sonrasında Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya arasında dostluk dönemi başlamıştır.

Ziştovi Antlaşması’yla Avusturya Arşidüklüğü, savaş sırasında ele geçirdiği toprakları Osmanlı Devleti’ne geri verdi. Ayrıca, Orşova ile Unno suyu çevresindeki küçük bir arazi Avusturya’ya bırakıldı. Avusturya, Rusya’ya karşı açık veya gizli hiçbir yardımda bulunmayacağına dair bir garanti verdi.

Ziştovi Antlaşması’nın Sebepleri

1. Savaşın Yorucu Etkisi: 1787-1791 Osmanlı-Avusturya Savaşı oldukça uzun ve yorucu bir savaş dönemini içeriyordu. İki taraf da kayıplar yaşamıştı, ve bu savaşın sona erdirilmesi için bir barış anlaşmasına olan ihtiyaç artmıştı.
2. Fransız İhtilali: Fransız İhtilali (1789) sonrasında Fransa’nın giderek artan askeri gücü ve yayılan milliyetçilik fikirleri, Avusturya’nın Osmanlı İmparatorluğu ile barış yapma eğilimini artırdı. Fransa’nın bu dönemde Avusturya’ya karşı tehdit olarak algılanması, Avusturya’nın diğer cephelerdeki savaşlara odaklanma isteğini etkiledi.
3. Diplomatik Gelişmeler: Sultan III. Selim döneminde Osmanlı İmparatorluğu, Rusya ve Avusturya’nın olası bir ittifakından endişeleniyordu. Bu nedenle Prusya ile bir ittifak antlaşması yapmış, ancak bu antlaşma yürürlüğe girmedi. Diplomatik ilişkilerin karmaşıklığı, barış görüşmelerine yol açtı.
4. Yergöğü Mütarekesi: Avusturya ile Osmanlı İmparatorluğu arasında önce Yergöğü Mütarekesi (21 Eylül 1790) kabul edildi. Bu mütareke, çatışmaları geçici olarak sona erdirmiş ve barış müzakerelerinin yolunu açmıştı.

Ziştovi Antlaşması’nın Sonuçları

1. Barış ve Dostluk: Antlaşma, Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya Arşidüklüğü arasında barışı sağladı. Savaşın sona ermesiyle iki devlet arasında dostluk dönemi başladı.
2. Toprak Değişiklikleri: Ziştovi Antlaşması ile Avusturya, savaş sırasında elde ettiği toprakların bir kısmını Osmanlı İmparatorluğu’na geri verdi. Özellikle Orşova ile Unno suyu çevresindeki küçük bir arazi Avusturya’ya bırakıldı.
3. Diplomatik Dengeler: Antlaşma, Osmanlı İmparatorluğu’nun batı sınırlarını daha istikrarlı hale getirdi ve diplomatik ilişkilerde değişikliklere yol açtı. Sultan III. Selim dönemindeki Prusya ile olan ittifak girişimleri sonuç vermemişti, ancak bu antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu, dengeli bir diplomatik ilişki ağı oluşturmayı hedefledi.
4. Rusya’ya Karşı Garanti: Antlaşma, Avusturya’nın Rusya’ya açık veya gizli yardım yapmayacağına dair bir garanti vermesini içeriyordu. Bu, Osmanlı İmparatorluğu’nun gelecekteki olası tehditlere karşı bir güvence sağladı.
5. Savaş Sonrası Dönem: Ziştovi Antlaşması’ndan sonra Osmanlı İmparatorluğu ve Avusturya Arşidüklüğü, I. Dünya Savaşı’ndan sonraki yıllara kadar birbirleriyle savaşmadılar. Bu dönem, iki imparatorluğun karşılıklı çıkarlarına saygı gösterdiği bir dönem olarak bilinir.

Ziştovi Antlaşması’nın ana nedenleri, uzun ve yorucu savaşın sona erdirilmesi, Fransız İhtilali’nin etkisi, diplomatik ilişkiler ve Yergöğü Mütarekesi gibi faktörlerdi. Bu antlaşma, Osmanlı İmparatorluğu ve Avusturya Arşidüklüğü arasında barışı sağlamış ve sonrasında iki imparatorluk arasında bir dostluk dönemini başlatmıştır.

Bu antlaşma, Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya Arşidüklüğü arasında imzalanan bir barış antlaşması olarak tarihi bir öneme sahiptir. Osmanlı-Rus Savaşı ve Osmanlı-Avusturya Savaşı’nın sona erdirilmesi amacıyla imzalanmıştır. Ayrıca, bu antlaşma sonucunda Avusturya, savaş sırasında ele geçirdiği toprakları Osmanlı İmparatorluğu’na geri vermiş ve iki imparatorluk arasında dostluk dönemi başlamıştır. Bu antlaşmanın ardından iki imparatorluk, I. Dünya Savaşı’na kadar birbirleriyle savaşmamıştır.

Mert Kutay ÖZDEMİR

Hacettepe Üniversitesi Tarih mezunu.