Yazar: Mert Kutay ÖZDEMİR
Türklerin Tarih Boyunca Kullandıkları Takvimler oldukça fazladır. Bu takvimler sırasıyla; On İki Hayvanlı Türk Takvimi, Hicri takvim, Celâli takvim, Rûmî takvim ve Miladi takvimdir.
a. On İki Hayvanlı Türk Takvimi
On İki Hayvanlı Türk Takvimi, eski Türklerin kullandığı geleneksel bir takvimdir ve Güneş yılını temel alır. Bu takvim, Türklerin Orta Asya’da ve daha sonraları farklı coğrafyalarda kullanıldı. On İki Hayvanlı Türk Takvimi, yılın 12 hayvanlı döneme bölünmesine dayanır ve her yıl bir hayvan sembolü ile temsil edilirdi.
Takvimde kullanılan hayvan sembolleri sırasıyla şunlardır:
- Sıçgan (Sıçan)
- Ud (Öküz)
- Pars
- Tavışgan (Tavşan)
- Nek (Timsah)
- Yılan
- Yund (At)
- Koy (Koyun)
- Biçin (Maymun)
- Tagaku (Tavuk)
- İt (Köpek)
- Tonguz (Domuz)
Her bir hayvan sembolünün yıllara göre dönüşü vardır. Örneğin, Sıçgan (Sıçan) yılı tamamlandığında, Ud (Öküz) yılı başlar. Bu dönüşüm on iki yıllık bir devre olarak kabul edilir ve devre tamamlandığında yeni bir devre başlar. Bu takvim, Türk kültürünün ve geleneklerinin bir parçasıdır ve Türkler için önemli bir tarihsel belge olarak kabul edilir.
b. Hicri Takvim
Hicri Takvim, İslam’ın başlangıcını temsil eden ve İslam toplumunun tarihi olaylarını kaydeden bir takvim sistemidir. Bu takvimin başlangıcı, Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicret ettiği tarih olan miladi 622 yılına dayanır. Hicri Takvim, ay yılına dayalı bir takvimdir ve İslam dünyasında önemli dini etkinliklerin ve tatillerin belirlenmesinde kullanılır.
Hicri Takvim’de bir yıl, 354 veya 355 gün sürer ve bu yıl, İslam aylarına göre düzenlenir. Aylar sırasıyla 29 ve 30 gün olarak belirlenir, bu da toplamda bir yılı oluşturur. Ayın görünür hilalinin gözlemlenmesine dayanarak ay başlangıcı belirlenir ve bu nedenle Hicri yıl, Güneş takvimine göre değişen Miladi yıllardan farklı uzunluklara sahiptir.
Hicri Takvim, İslam toplumunda dini ritüellerin ve ibadetlerin zamanlamasında önemlidir. Özellikle Ramazan ayının başlangıcı, Kurban Bayramı gibi dini tatiller bu takvime göre belirlenir. İslam dünyasında Hicri Takvim, dini ve kültürel etkinliklerin planlanmasında ve tarihlerin hesaplanmasında yaygın olarak kullanılmaktadır.
c. Celâli Takvim
Celâli Takvim, Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde oluşturulan ve güneş yılını temel alan bir takvim sistemidir. Bu takvimde yılbaşı, Güneş’in doğuştan batışına kadar geçen süre olan ve bilimsel olarak dengelenmiş olan 21 Mart’ta başlar. Celâli Takvim, Türklerin tarih boyunca kullandığı takvimlerden biridir ve Melikşah’ın unvanı olan “Celaleddin” adını taşıdığı için Celâli Takvim olarak anılır.
Celâli Takvim, 15 Mart 1079’da başladı ve Selçuklu İmparatorluğu döneminde resmi takvim olarak kullanıldı. Ayrıca Hindistan’da Türk kökenli Babür İmparatorluğu tarafından da benimsenmiş ve kullanılmıştır.
Bu takvim, güneş yılını esas alarak hesaplandığı için mevsimlerle uyumlu bir şekilde yılbaşını belirler. Diğer takvim sistemleri gibi ay yılına dayalı olmadığı için mevsimsel olaylarla daha iyi uyum sağlar. Celâli Takvim, Türklerin tarihindeki takvimlerin çeşitliliğini ve takvimlerin güneş veya ay yılına göre nasıl düzenlendiğini gösteren önemli bir örnektir.
ç. Rûmî Takvim
Rûmî Takvim, Osmanlı Devleti tarafından kullanılmak üzere oluşturulan bir takvim sistemidir. Hicri takvimde yılbaşının her yıl farklı bir zamana denk gelmesi vergi toplama işlemlerinde zorluklara yol açtığı için, Osmanlı Devleti mali işlemlerde kullanılmak üzere Rûmî Takvim’i 1678 yılında resmi olarak yürürlüğe koymuştur.
Rûmî Takvim, Güneş yılını esas alır ve yılbaşını 1 Mart olarak kabul eder. Bu takvimde bir yıl 365 gün 6 saat olarak hesaplanır. Hicri takvime benzer şekilde başlangıç noktası 622 yılıdır.
1839 yılında ise Osmanlı Devleti, tüm resmi ve mali işlerinde Rûmî Takvim’i kullanmaya başlamıştır. Bu takvim, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Türklerin tarih boyunca farklı takvimleri kullanmaları, çeşitli kültürlerle etkileşimde bulunmalarının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
d. Miladi Takvim
Miladi takvim, günümüzde dünya genelinde en yaygın olarak kullanılan takvim sistemidir. Bu takvim, Hz. İsa’nın doğumunu başlangıç noktası olarak kabul eder ve bu nedenle milat olarak adlandırılır. Güneş yılına dayalı olarak düzenlenen Miladi Takvim’de bir yıl 365 gün 6 saat olarak hesaplanır. Ancak her dört yılda bir, bu 6 saatlik süreler toplanır ve 29 gün içeren bir artık yıl yaratılır. Bu artık yıl, Şubat ayının 29 gün sürdüğü bir yıl olarak bilinir.
Türkiye’de de Miladi Takvim, 26 Aralık 1925 tarihli bir kanunla resmi olarak kabul edilmiştir. Bu kanun gereği, 1 Ocak 1926 tarihinden itibaren Türkiye’de Miladi Takvim kullanılmaya başlanmıştır. Bu değişiklik, Türkiye’nin uluslararası ilişkilerde uyum sağlamasına yardımcı olmuş ve dünya genelinde kabul edilen bir takvimi benimsemesini sağlamıştır.
Türklerin Tarih Boyunca Kullandıkları Takvimler tarih boyunca çeşitli dönemlerde değişiklik göstermiş ve uygarlıkla etkileşimleri sonucu farklı takvimleri benimsemişlerdir. Bu takvimler, Türklerin tarihini ve kültürünü yansıtan önemli birer tarihsel belgedir.
What's your reaction?
