Devlet Kurmuş Boylar ile Kuramamış Boyların Benzerlik ve Farklılıkları

Yazar: Mert Kutay ÖZDEMİR

Paylaş

   Devlet kurmuş boylar birliği ile devlet kuramamış boylar birliği arasındaki benzerlik ve farklılıkları açıklayınız. Konusu birçok internet sitesi tarafından atlanılmış ya da hakkında çok fazla bilgi olmayan konudur. Bu araştırmamızı yaparken bizler de çok zorlandık. Bu nedenle Devlet Kurmuş Boylar ile Kuramamış Boylar Birlikleri konusunda yardıma ihtiyacınız olacağını düşündük ve sitemizde yer verdik. Maddeler halinde açıkladık.

Orhun Kitabelerine göre, ilk Türk toplum yapısı şöyle tespit edilmiştir:

1-) Oğuş (Aile): Türk toplumunun en küçük sosyal birimidir. Aile genelde; anne, baba ve evlenmemiş çocuklardan oluşuyordu. Evlenen çocuklar aileden ayrılır ve kendi ailesi için farklı bir yuva kurarlardı.

2-)Urug (Aileler Birliği): Türk toplumunda ailelerin birleşmesiyle meydana gelen sülale topluluğudur. Kararlar aile reisleri tarafından alınır ve uygulanırdı. Sosyal ve ekonomik yönden destek sağlarlardı.

3-)Bod (Boy, Kabile): Aileler veya urugların bir araya gelmesiyle oluşurdu. Başında, iç dayanışma ve silahlanmayla boy menfaatlerini düşünen bir bey (beg, beğ, bi) vardı. Boy beylerinin seçiminde, mali güç, doğruluk ve cesaret gibi özellikler ön planda tutulurdu. Seçici kurul,boyu meydana getiren aile ve soyların temsilcilerinden kuruludur.

4-)Bodun (Boylar Birliği,Millet): Genellikle arazinin büyüklüğüne ve halkın çokluğuna göre han, yabgu, şad, ilteber gibi ünvanları olan idareciler bulunurdu. Bodunlar bağımsız veya bir “ile” bağlı olabilirlerdi. Boylarda, dil birliği ve soy hakim olduğu halde, bodunlar daha çok sıkı işbirliğinin meydana getirdiği siyasi topluluklardır.

5-)El (İl, Devlet, İmparatorluk): Boy ve bodunların başkanlarının yasama ve yürütme sorumlulukları bütün ülkeyi kapsamak üzere “Hakan” Kagana intikal etmektedir. Eski Türk ilinde idare, kesin şekilde devlet bünyesinde kazanmaktadır. Ülke çapında birçok sorumluluğu yerine getirirlerdi.           

 Devlet Kurmuş Boylar ile Kuramamış Boylar Birlikleri arasında benzerlik ve farklılıklar bulunmaktadır. Peki bunlar nelerdir?

FARKLILIKLAR

1. Ülke kuramayan boylar birliğinden farklı olarak ülke kuran boylar birliği vergiler alabiliyorlardı.
2. Ülke kuran boylar birliğinde toy adında bir meclis vardır ama ülke kuramayan boylar birliğinde bu meclis daha küçük çaplıdır.
3. Ülke kuran boylar birliğinin ülke çapında törede yenilikler yapma hakkı vardı ama ülke kuramayan boylar birliğinin böyle bir hakkı yoktur.
4. Ülke kuran boylar birliğinin lideri kut almış sayılır ve böylece ona Tanrı tarafından bir kutsallık verilirdi ama ülke kuramayan boylar birliğinde böyle bir durum yalnız kan bağından geçerlilik sağlayabilirdi.
5. Boylar birliğinde aralarında ki fark boyları bir araya toplayan bu boylara liderlik yapar ve en güçlü olanlar devlet kurabilirdi.
6. Ülke kuran boylar birliğinde ikili teşkilata rastlanılır ama ülke kuramayan boylar birliğinde bu duruma rastlanılmaz.
7. Boylar birliğinde dini görüşler de farklılık gözlemlenmiştir.
8. Bazı Boylar birliğinde konargöçer ve hayvancılıkla uğraşılmıştır ama bazı boylar birliklerinde yerleşik hayat ve tarım gözlemlenmiştir. (Ogur Türkleri)
9. Boylar birliklerinde hepsini diğerlerinden ayırt edilen, diğerlerinden farklı ve mallarında olan bir damgaya sahiptir.                  

  BENZERLİKLER

1. Bütün boylar birliğinin su ve otlak kaynaklarına sahip arazisi vardır. Bu araziler diğer boylar tarafından kabul edilir.
2. Bütün boylar birliğinin başında bir lider bulunur.
3. Bütün boylar birliğinin bir meclisi bulunur. Bu mecliste aile ve urug reisleri bulunur.
4. Bütün boylar birliğinin belirli bir ordu gücü vardı.
5. Bütün boylar birliğinin kanuni yasakları olan ve haklarından mahrum bir kölelik görülmemektedir. Kaynaklarda “kul”kelimesi geçer ama bu kelimenin köle değil daha çok esir anlamında kullanıldığı düşünülmektedir.
6. Bütün boylar birliğinde ordu-millet anlayışı hakimdir.
7. Bütün boylar birliğinde diğer milletlerden farklı olarak kadının çok büyük bir değeri ve önemi vardır.
8. Bütün boylar birliği istediği zaman diğer ülkelerle savaşabilirler.
9. Bütün boylar birliğinde süvariler daha çok,yayalar daha az bulunurdu.
10. Bütün boylar birliğinde ata çok büyük bir önem verilmiştir.
11. Bütün boylar birliğinde ülkesi için savaşta ölmek kutsal sayılmıştır.
12. Bütün boylar birliğinin kışın ve yazın gidebileceği yazlağı ve kışlağı bulunmaktadır.
13. Bütün boylar birliğinin damgası bulunur. Genellikle düz,doğru ve keskin çizgilerden oluşmaktaydı.
14. Bütün boylar birliğinde göç olduğu durumda bunu büyük bir şenlik havasında karşıladıkları bilinmektedir.
15. Bütün boylar birliği savaş konusunda çok beceriklidir.
16. Bütün boylar birliğinde olmayan toplumsal sınıflardır. Kölelik ve soyluluk(asillik) gibi kavramlar yoktur.
17. Bütün boylar birliğinde toplum ekonomik ve birçok özgürlüğüne sahiptir.

Mert Kutay ÖZDEMİR

Hacettepe Üniversitesi Tarih mezunu.