Kıbrıs Barış Harekatı, 20 Temmuz 1974 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen bir askeri harekattır. Bu harekatın arkasındaki temel nedenlerden biri, 15 Temmuz 1974’te gerçekleşen bir darbenin ardından Yunanistan’ın desteğiyle gerçekleşen siyasi bir krizdi. Harekatın ikinci ayağı ise 14 Ağustos’ta başlatıldı ve bu harekat sonucunda Kıbrıs’ın yüzde 37’si, Türk kontrolü altına girdi, bu da Kuzey Lefkoşa dahil edildi.
Türkiye, Kıbrıs Barış Harekatı’nı Zürih ve Londra Anlaşmalarının 4. maddesi gereğince gerçekleştirildiğini savunmaktadır. Ancak, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi gibi uluslararası kuruluşlar bu harekatı işgal olarak değerlendirmişlerdir. Bu nedenle Kıbrıs sorunu uzun yıllardır uluslararası düzeyde bir çözüme kavuşmamış ve bu konuda farklı görüşler bulunmaktadır.
Kıbrıs Barış Harekatı, Kıbrıs adasının bölünmesine yol açmış ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu etkilemiştir. Bu olayın ardından Kıbrıs’ta iki ayrı toplum arasında birçok siyasi ve insani sorun yaşanmıştır.
Kıbrıs Barış Harekatı OLUŞUMU
Harekatın başlamasından önce, Cenevre’de yapılan görüşmeler sonuçsuz kaldı ve diplomatik çözüm bulunamadı. Bu durumda Türkiye’nin başbakanı Bülent Ecevit, dönemin dış işleri bakanı Turan Güneş’e “Ayşe Tatile Çıksın” parolasını iletti. Bu aslında bir şifreli mesajdı ve ikinci harekatı başlatacak parolaydı. Türk birlikleri, 14 Ağustos 1974 sabahı saat 04:30’da Kıbrıs’taki harekatlarını başlattı.
Türk ordusu, ikinci harekatında hızla ilerledi ve adanın büyük bir bölümünü ele geçirdi. Bu operasyon sonucunda Kıbrıs’ın neredeyse yüzde 35’lik bölümü Türk kontrolü altına alındı. Bu harekatla birlikte Kıbrıs Türk halkının güvenliği daha fazla sağlandı.
Ancak, Rum kuvvetleri geri çekilirken Türk köylerini yaktı ve insanlara zarar verdi. Bu harekatın sonunda Kıbrıs’ın yüzde 38’i Türk kontrolü altına geçti.
Rauf Denktaş, bu gelişmelerin ardından halka açıklama yapmak üzere hazırlandı. Ancak, saat farkı nedeniyle Türkiye ile Kıbrıs arasında bir karışıklık yaşandı. Türkiye saatine göre hazırlık yapılmışken, Kıbrıs kendi saatine göre hazırlık yapmıştı. Bu nedenle saat konusunda bir sorun ortaya çıktı.
Özellikle çatışma yıllarında, Rumlar Türkiye’nin müdahalesini bekleyen Kıbrıs Türklerinin moralini bozmak için radyolardan “Bekledim de gelmedin” şarkısını çalarak psikolojik savaş yürüttüler. Kıbrıs Türkleri, buna karşılık Bayrak Radyosu kanalından “Bu kadar yürekten çağırma beni/Bir gece ansızın gelebilirim” şarkısıyla karşılık verdiler.
Bu olaylar, Kıbrıs Barış Harekatı’nın gelişimi ve atmosferi hakkında önemli ayrıntılar sunmaktadır.
HAREKAT PAROLASI
HAREKAT PAROLASICenevre’deki görüşmeler sonuçsuz kaldığında, o dönemdeki Türkiye Başbakanı Bülent Ecevit, Dışişleri Bakanı Turan Güneş’e “Ayşe tatile çıksın” parolasını iletti. Bu mesajın aslında Turan Güneş’in kızı Ayşe ile bir ilgisi yoktu, asıl amaç “Ayşe tatile çıksın” parolasıyla ikinci bir harekâtın başlatılmasıydı. 14 Ağustos 1974 sabahı saat 04:30’da Türk birlikleri Kıbrıs’ta harekete geçti ve kısa sürede büyük başarı elde etti. Ada’nın yaklaşık yüzde 35’lik bölümü ele geçirildi ve Türk halkının güvenliği sağlandı.
15 Ağustos 1974’te Kıbrıs’ın yüzde 38’i ele geçirildi. Rum kuvvetleri geri çekilmek zorunda kaldı, ancak geri çekerken Türk köylerini yakıp insanları katlettiler.
Rauf Denktaş arandı ve ona dendi ki, yarın saat 5’te gelecekler. Saat 10’dan önce kimsenin bilmemesi lazım. Sen saat 5’te açıklama yaparak, halka duyuracaksın. Ve hazırlanmaya başladılar. Ancak bir sorun vardı. Türkiye ile Kıbrıs arasındaki saat farkı göz önüne alınmadan Türkiye saatine göre plan yapıldı ancak Kıbrıs da kendi saatine göre hazırlandı. Bunun üzerine saat Rumlar, çatışma yıllarında, özellikle Mücahitleri etkilemek için, mevzilere yakın yerlerde, radyolardan, ‘Bekledim de gelmedin’ şarkısını çalarak, Türkiye’nin müdahalesini bekleyen Kıbrıs Türkünün moralini bozmaya çalışır. Kıbrıs Türkü buna karşı da önlemini alarak, Bayrak Radyosu kanalından, ‘Bu kadar yürekten çağırma beni/Bir gece ansızın gelebilirim’ şarkısıyla karşılık verir.
SONUÇ
SONUÇ1974 Kıbrıs Barış Harekatı sonucunda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Türkiye’yi 1,2 milyon avro ödemeye mahkum etti. Bu mahkumiyet, harekatın sonuçlarından kaybolanların ailelerine ve adanın kuzeyinde kalan Rumların zararlarının tazminatı olarak verildi. Toplamda 90 milyon avro ödeme kararı alındı. Yunan Temyiz Mahkemesi ise, Kıbrıs’a yapılan Türk askeri müdahalesinin Zürih ve Londra antlaşmalarına uygun olduğunu ve Türkiye’nin garantör devletlerden biri olarak yükümlülüklerini yerine getirme hakkına sahip olduğunu belirtti. Esas suçlular olarak darbenin planlayıcıları ve uygulayıcıları olan Yunan subaylarını gösterdi.
Harekat sonucunda taraflar arasında kayıplar yaşandı. Türk Silahlı Kuvvetleri, 498 şehit ve 1.200 yaralı verdi. Kıbrıs Türk tarafı ise 70 mücahit ölü, 270 sivil ölü ve binlerce yaralı kaybetti. Rumlar ve Yunanlar ise toplamda 4 bin ölü ve 12.000 yaralı verdi. BM Barış Gücü askerleri de kayıplar verdi; 3 Avusturyalı asker öldü, 24 Avusturyalı, 17 Finlandiyalı, 4 İngiliz ve 3 Kanadalı asker yaralandı.
Bu olayların sonucunda 1975 yılında Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu ve 15 Kasım 1983’te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti resmen ilan edildi. Bu iki siyasi yapı, Kıbrıs’ın bölünmüş durumunu yansıtmaktadır.
What's your reaction?
